YABANCI YATIRIMCI KİME DENİR?

Türk Hukuk sisteminde yabancı yatırımcı kavramı ile akla gelmesi gereken Türkiye'de doğrudan yabancı yatırım yapan, yabancı ülkelerin vatandaşlığına sahip olan gerçek kişiler ile yurt dışında ikamet eden Türk vatandaşları ve yabancı ülkelerin kanunlarına göre kurulmuş tüzel kişiler ve uluslararası kuruluşlardır. Yurt dışında ikamet eden Türk vatandaşları bakımından o ülkenin vatandaşı olması şartı aranmamakta olup yurt dışında ikamet ettiğini çalışma veya ikamet izni ile belgeleyen Türk vatandaşları, Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanunu’nun uygulanması bakımından yabancı yatırımcı sayılırlar.

DOĞRUDAN YABANCI YATIRIMLARA İLİŞKİN ESASLAR

Uluslararası anlaşmalar ve özel kanun hükümleri tarafından aksi öngörülmedikçe; Yabancı yatırımcılar tarafından Türkiye'de doğrudan yabancı yatırım yapılması serbesttir. Yabancı yatırımcılar yerli yatırımcılarla eşit muameleye tabi tutulurlar. Doğrudan yabancı yatırımlar, yürürlükteki mevzuat gereğince; kamu yararı gerektirmedikçe ve karşılıkları ödenmedikçe kamulaştırılamaz veya devletleştirilemez. Yabancı yatırımcıların Türkiye'deki faaliyet ve işlemlerinden doğan net kâr, temettü, satış, tasfiye ve tazminat bedelleri, lisans, yönetim ve benzeri anlaşmalar karşılığında ödenecek meblağlar ile dış kredi ana para ve faiz ödemeleri, bankalar veya özel finans kurumları aracılığıyla yurt dışına serbestçe transfer edilebilir. Nakit dışı sermayenin tespiti hususunda Türk Ticaret Kanunu hükümleri esas alınır. Yabancı ülkelerde kurulu bulunan şirketlerin menkul kıymetlerinin yatırım aracı olarak kullanılması halinde, menşe ülke mevzuatına göre değer tespitine yetkili makamların veya menşe ülke mahkemelerince tespit edilecek bilirkişilerin ya da uluslararası değerlendirme kuruluşlarının değerlendirmeleri esas alınır.

Yabancı personel istihdamı kurulan şirket, şube ve kuruluşlarda istihdam edilecek yabancı uyruklu personele, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca çalışma izni verilmesiyle gerçekleştirilebilir.

YABANCI YATIRIMCININ TÜRKİYEYE YATIRIM YAPMA ŞEKİLLERİ

Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanunu , doğrudan yabancı yatırım aracı olabilecek şeyleri genel ifadelerle tanımlamış olup kanunda sayılan hallerle sınırlı tutmamıştır. Böylece ekonominin ve teknolojinin gelişmesi neticesinde farklı yatırım araçlarının ortaya çıkması durumunda, bunların da yabancı doğrudan yatırım olarak kabul edilmesinin önü açılmak istenmiştir. Ayrıca, yabancı yatırımcının getirdiği sermayeyi kullanma şekilleri de açıkça düzenlenmiştir. Kanunda tanımlanan yabancı yatırımlar 2’li ayrıma tabi tutulmuş olup bunlar yabancı yatırımcı tarafından yurt dışından getirilen ve yabancı tarafından yurt içinden sağlanan olarak tanımlanmıştır.Yabancı tarafından yurt dışından getirilen yatırımlar kanunda: Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nca alım satımı yapılan konvertibl para şeklinde nakit sermaye; devlet tahvilleri hariç şirket menkul kıymetleri; makine ve teçhizat; sınaî ve fikrî mülkiyet hakları ve yurt dışından getirilen doğrudan yabancı yatırım şeklinde tanımlanmıştır. Yabancı yatırımcı tarafından yurt içinden sağlananlar ise yeniden yatırımda kullanılan kâr, hasılat, para alacağı veya malî değeri olan yatırımla ilgili diğer haklar yurt içinden sağlanan doğrudan yatırımlardır. Bundan başka, doğal kaynakların aranması ve çıkarılmasına ilişkin haklar da yurt içinden sağlanan doğrudan yabancı yatırım olarak tanımlanmıştır.

Yabancı yatırımcılar, kanunda belirtilen yukarıda sayılan iktisadî kıymetler aracılığıyla Türkiye’de yeni bir şirket kurabileceği gibi yurt dışındaki şirketlerinin Türkiye’de şubelerini de açabilirler.

Türk Ticaret Kanunu, Türkiye’de kurulacak şirketlerin ortaklarının vatandaşlıkları hakkında bir sınırlama getirmemiştir.Yabancı yatırımcılar Türk Ticaret Kanunu’nda düzenlenen şirket türleri ile Borçlar Kanunu’nda düzenlenen adi şirket kurmakta serbesttirler.Burada dikkat edilmesi gereken önemli bir konu konsorsiyum, iş ortaklığı, ortak girişim gibi isimler altında sözleşmeye dayalı olarak kurulan ve Türk Ticaret Kanunu’nda düzenlenen şirketlerin belirgin niteliklerini taşımayan ortaklıklar Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanunu’nun uygulanması bakımından adi şirket sayılacağıdır. Ayrıca sadece yabancıların ortak olacağı bir şirketin kurulmasına herhangi bir engel bulunmamaktadır. Uygulamada yabancı girişimciler hukuki ve idari sürecin yürütülmesinin kolaylaşması adına Türk ortaklarla şirket kurmayı tercih etmektedir.

Yabancı yatırımcılar, yurt dışındaki şirketlerinin Türkiye’de şubelerini de açabilirler. Şubenin açılışına ilişkin TTK hükümleri uygulanmaktadır.

Sayılanlar haricinde yabancı yatırımcı, menkul kıymet borsaları dışında hisse senedi edinimi yoluyla mevcut bir şirkete ortak olarak yatırım yapabilmektedir. Yabancı yatırımcının, menkul kıymet borsalarından en az %10 hisse oranı ya da aynı oranda oy hakkı sağlayan edinimler yoluyla mevcut bir şirkete ortak olması mümkündür.

Av.Tolga Güner KONCAGÜL